رمضان ماه ضيافت الهي

رمضان به معناي شدت گرما و تابش آفتاب بر رمل است، رمضان به معناي سنگ گرم است و از سنگ گرم، پاي روندگان مي سوزد. در لغت نامه دهخدا آمده است، شايد که به وقت وضع اسم رمضان، ماه صيام در شدت گرما بود و يا ماخوذ از «رَمَض» است که به معناي سوختن است. چون ماه صيام گناهان را مي سوزاند از اين رو به اين اسم مسمي گشت و يا اينکه مشتق از «رمض» است و معني «رمض» سوخته شدن پاي از گرمي زمين چون ماه صيام موجب سوختگي و تکليف نفس است. به هر حال از پيامبر اکرم روايت شده که فرمودند: « و شهر رمضان سمي بذلک لشده الحر» ناميده شد رمضان به خاطر شدت گرما. و در روايتي ديگر از پيامبر اعظم(ص) است که فرمودند : به راستي که رمضان ناميده شد، زيرا گناهان را از بين مي برد. انتخاب چنين واژه اي به راستي از دقت و لطافت خاصي برخوردار است، چرا که سخن از گداخته شدن و شايد به تعبيري دگرگون شدن در زير آفتاب گرم و تحمل ضربات بي امان آن است، زيرا که رمضان ماه تحمل شدائد و عطش و عطش مي باشد و البته عطش حاصل از نفس سرکشي که پيوسته مي گدازد و سوزشش به راستي جبران ناپذير است.

امام باقر(ع) فرمود:  نگوييد اين رمضان است، نگويد رمضان رفت و يا آمد، زيرا رمضان نامي از اسماء الله است که نمي رود و نمي آيد که شيء زائل ونابود شدن مي رود و مي آيد، بلکه بگوييد ماه رمضان پس ماه را اضافه کنيد در تلفظ به اسم که اسم، اسم الله بوده و ماه رمضان ماهي است که قرآن در او نازل شده است و خداوند آن را مثل وعده و عيد قرار داده است.

و بنابراين ماه رمضان ماهي الهي است که همه انسانها به آن دعوت مي شوند.

همه زمانها، همه مکانها و کل عالم وجود از آن خداست، اما بعضي از چيزها در اين عالم اعم از زمان و مکان در روايات تصريح شده که جانب خدا و مال خداست. اميرالمومنين علي(ع) مي فرمايند: رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است. در اينکه چرا در ميان ماهها، فقط ماه مبارک رمضان به خدا اختصاص داده شده، بايد گفت: شکي نيست که چيزي را در عالم وجود نمي توان تصور کرد که از آن خدا و مخلوق او نباشد و به پروردگار نسبت داده نشود ولي گاهي از نظر اهميت و عظمت مطلب تنها آن را به خداوند نسبت مي دهند. مثل اينکه مي گويند روز خدا، ماه خدا، خانه خدا، کتاب خدا، بنده خدا ، نور خدا و ... از اين مطلب استفاده مي شود که در ان يک نوع خصوصيتي درکار است. چنانکه مادري به فرزندش مي گويد: مادر! به کتاب بابا و به ميز و صندلي بابا دست نزن، يا به اتاق بابا برو و ... يا اينکه هر چه در خانه است مال باباست ولي مي خواهد با اين عبارت بفهماند که در آن چيز، يک نوع اختصاص به پدر هست که در غير آن نيست. نمونه هاي زيادي از اين قبيل وجود دارد که يک نوع برگزيدگي و اختصاصي بودن نسبت به خداوند متعال مشاهده مي شود. چنانکه رسول خدا(ص) مي فرمايند: خداوند از ميان مخلوقاتش، برگزيده هايي براي خود مقدر فرموده از بقعه ها، از شبها و روزها از ماه ها و از بندگانش و از برگزيده هاي بندگانش برگزيده هايي. اما برگزيده او از بقعه ها، مکه، مدينه و بيت المقدس و از شب ها شب هاي جمعه، شب نيمه شعبان، شب هاي قدر و شب هاي عيدين(فطر و قربان) و از روزها روزهاي جمعه و اعياد و از ماه ها رجب، شعبان و رمضان و اما برگزيده او از بندگانش فرزندان آدم و برگزيده او از فرزندان آدم کساني هستند که آنها را با علم و آگاهي از ميان آنها برگزيده، زيرا خداوند عزوجل چون مخلوقات خود را خلق کرد فرزندان آدم را از ميان آنها برگزيد. سپس از فرزندان آدم عرب را و آنگاه از عرب «مضر»  را پس از مضر قريش را، آنگاه از قريش هاشم را و از هاشم من و اهل بيتم را برگزيد.

شهيد آيت الله دستغيب مي فرمايد:براي اين ماه مبارک اسامي کثيره اي لست نظيرشهرالتوبه،شهرالانابه وشهر تمهو فيه السيات(ماهي که گناهان را محو مي کند)تا قريب يکصد اسم که از بعضي دعاهاي وارده دراين ماه استفاده مي شودلکن آنچه از همه عظيم تر ومهمتر است«شهر الله»است خداي تعالي اين قطعه از زمان رابه خود نسبت داده واضافه تشريفيه براي آن آورده است.

از اين رو با فرارسيدن ماه مبارک رمضان درهاي رحمت خداوند رحيم به روي بندگان باز مي شود واين به ظرفيت وجودي بنده بستگي دارد که چگونه از آن بهره ببرد.

پيامبر اکرم(ص)فرمودند:درهاي آسمان در اولين شب ماه رمضان گشوده مي شود وتا آخرين شب آن بسته نخواهد شد.

يکي از علماي بزرگوار مي گويد،در ماه رمضان همه اوقاتش اعم از روزهاوشبها نداي الهي طنين انداز است.پس يکي از کارهاي مهم براي رهرو در اين ماه بزرگ وبا عظمت شناخت آن است آن طورکه حق اوست. اين ماه را خداوند گرامي داشته است با دعوت کردن از رهروان به مهماني خود واين ماه زمان مهماني است.

قدر دانستن ماه رمضان وکسب معرفت حقيقي نسبت به او از فيوضاتي است که اگر شامل حال بنده اي شود او اهل اين ماه است.از اين رو شهيد دستغيب فيوضات بهره مندشدگان اين ماه را چنين شرح مي دهد: ماه مبارک رمضان در قيامت به بهترين صورت ها مصور مي گردد و اهلش را شفاعت مي کند، يعني هر کس که احترام او را رعايت کرده در حقيقت احترام رب العالمين را نگاه داشته چون ماه خداست. و اما وظايف مومن در قبال ماه مهماني خدا بسيار است بهره مندي از موهبت اين ماه بزرگ خود فيضي است که هر کس به اندازه ظرفيت وجودي خويش کسب مي کند. يکي از آن موهبتها صوم يا روزه است. صوم در لغت به معناي خودداري از عمل است. براي مثال صوم از خوردن و نوشيدن و ... به همين دليل به واژه «صمت» يا سکوت نيز صوم مي گويند، زيرا آن هم خودداري از سخن گفتن است. بنابراين اصل صوم در لغت به معني امساک، پرهيز و خودداري است. صوم يعني باز ايستادن از خوردن. روزه يکي از فروعات دين اسلام است که در قرآن هم دستور و ابلاغ آن آمده «يا ايها الذين آمنوا کتب عليکم الصيام» حکم وجوب روزه صرفا مخصوص مسلمانان نبوده بلکه به استناد قرآن کريم براي پيشينيان (امت هاي پيش از مسلمانان) نيز بوده است از اين رو حضرت علي(ع) فرمودند، خداوند روزه را واجب کرد تا به وسيله آن اخلاص خلق را بيازمايد.

روزه يکي از ستون هاي دين مي باشد و استواري دين مومن به عرضه اخلاصش به درگاه الهي است. امام پنجم(ع) مي فرمايند: اسلام بر پنج چيز استوار است : بر نماز، زکات، حج، روزه و ولايت.

همچنين دعا آدابي بسيار دارد که به طور اختصار مي توان برشمرد:

1- شروه بسم الله 2- ستايش خداوند 3- ياد پيامبر و اهل بيت 4- واسطه قراردادن 5- همراه با تضرع پنهاني 6- همراه با دو رکعت نماز 7- همت بلند 8- دعا براي ديگران 9- دعاي جمعي 10- خوش بيني به اجابت 11- اصرار در دعا و 12- نام بردن از حاجت.

روزه داري و رعايت اصول و شرايط مهماني موقعي فايده مي بخشد که دوري از رذايل اخلاقي و ترک معصيت را در برداشته باشد. حضرت رسول(ص) مي فرمايند: هر کس ماه رمضان را روزه بگيرد و در آن از حرام و بهتان (دروغ بستن) دوري کند خداوند از او خشنود مي شود و بهشت را بر او واجب مي گرداند بنابراين کسي که صرفا به روزه گرفتن اکتفا نموده و از هر نوع ارتکاب اعمال ديگري بي باک باشد اثري در عبادتش نمي بيند.

امام پنجم(ع) درباره افطار دادن مومنين نسب به همنوعان روايتي دارند که در آن به اين مهم اشاره مي نمايند امام مي فرمايند: افطاري دادن به برادر مسلمان، معادل آزادي بنده اي از فرزندان اسماعيل است.

يکي ديگر از برکات ماه مبارک رمضان، حضور در مساجد و توبه و استغفار است. حضور در مسجد ويا مانوس بودن با آن در قرآن و بسياري از روايات سفارش شده.

خداوند متعال در قرآن کريم مي فرمايد: در آن (مسجد) مرداني هستندکه دوست دارند پاک گردند و خداوند پاکان را دوست مي دارد.

در روايتي از امام صادق (ع) داريم که چنين فرموده اند : خواب روزه دار عبادت و نفس او تسبيح است و در ادامه اين روايت آمده است که خداوند به موسي فرمود: اي موسي بوي دهان روزه دار در نزد من از مشک خوشبوتر است. روزه دار دو خوشحالي دارد يکي به هنگام افطار و ديگري آنگاه که خداي خويش را ملاقات مي کند.

اما در اين ماه قرائت قرآن، دعا و مناجات از اهميت خاصي برخوردار است به طوري که امام رضا (ع) فرموده اند: هر کس در ماه رمضان يک آيه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اين است که در ماه هاي ديگر تمام قرآن را بخواند.

بهار قرآن ماه رمضان است، چرا که ماهي است که در آن قرآن نازل شده پس خواندن قرآن و درک مفاهيم بلند آن جزو بهترين عبادت ها محسوب مي شود.

و يکي ديگر از مهمترين کارها در ماه رمضان «دعا کردن» است، دعا براي توفيق عبادت، دعا براي درک ليله القدرو دعا براي درک شب عيد فطر. نقش و اهميت دعا در اسلام به عنوان اسلحه مومن محور دين و نور آسمان ها و زمين مي باشد.

از اين رو آثار ونتايج دعا را مي توان چنين برشمرد که :

1- برگرداندن قضاي الهي 2- تسکين دردها 3- مقابله با آفت ها 4- ايمي از شيطان و 5- نزول رحمت الهي

البته معرفت، عمل صالح، کسب حلال، حضور قلب و ممکن و حلال بودن خواسته از شرايط اجابت دعا است. حاجات دعا کننده با رعايت آنها روا مي شود ضمن آنکه آنچه که موجب موانع اجابت دعاست از جمله گناه ظلم و ... را در بر نداشته باشد.

و اما توبه يعني اقرار به گناه در پيشگاه خداوند کريم. توبه به معناي بازگشت است. بدين معني که گناهکار ديگر راهي را که رفته نرود و بر گذشته پشيمان و ناراحت باشد. توبه و استغفار نوعي پاکي است و استغفار کننده زندگي نويني را با طهارت آغاز مي کند. براي اهميت توبه و استغفار به دو روايت اشاره مي کنيم. پيامبر اکرم(ص) فرمودند : کسي که از گناه توبه مي کند مثل کسي است که گناه نکرده است و امام علي(ع) نيز فرموده اند : بر شما باد در ماه رمضان به استغفار زيرا از بين برنده گناهان است. از اين رو خواندن نمازهاي وارده در اين ماه بزرگ و اهتمام به درک ليله القدر و عدم غيبت و دروغ، پرداختن به امور همنوعان کم بضاعت، اطعام دادن و مهرباني با ديگران سفارش بسيار شده است. خداوند انشاء ا... توفيق درک اين ماه بزرگ را به همه بندگان مومن خود عنايت بفرمايند و ما را از روزه داران واقعي قرار دهند.